De Waterlelie

De stadsbouwmeester Gent wil architectuur bespreekbaar maken en vestigt daarom de aandacht op recent opgeleverde publieke projecten in Gent. Niet met technische fiches, wel met gesprekken over hoe een ontwerp tot stand komt. Deze keer: Studio Lauka over buurthuis De Waterlelie aan de Nekkerberglaan.

Wat betekent een buurthuis in een wijk die zichzelf opnieuw moet uitvinden? De omgeving van de Watersportbaan is in beweging. Woontorens worden gerenoveerd, straten heraangelegd, de openbare ruimte krijgt een nieuwe lezing. Maar zonder plekken van samenkomst blijft het zoeken naar verbondenheid. Net daar maakt De Waterlelie een verschil. Geen klassiek buurthuis, wel een open, alzijdig paviljoen dat bewoners van uiteenlopende generaties, leeftijden en achtergronden welkom heet.

Een opdracht uit noodzaak – en ambitie

De Waterlelie is het resultaat van een overheidsopdracht met een duidelijk sociaal kompas. In de wijk rond de Watersportbaan leven veel gescheiden werelden naast elkaar. De nood aan een gedeelde plek was groot, maar ook complex. “Uit sociaal onderzoek bleek dat zo’n plek geen deel mocht uitmaken van een woongebouw,” zegt stadsbouwmeester Peter Vanden Abeele. “Ze moest neutraal zijn, een losstaand paviljoen, niet verbonden met één woontoren of bewonersgroep. Alleen zo kon ze écht functioneren als gemeenschappelijke plek voor de wijk.” Ook werd bewust níét gekozen voor een ‘stadsgebouw 2.0’ dat allerlei functies onder één dak brengt. In een kwetsbare context als deze bleek juist beperking een kracht: één heldere functie, laagdrempelig, herkenbaar en zonder programmatische overbelasting. Een buurthuis dat rust uitstraalt en uitnodigt, geen complex volume vol verwachtingen.

Maar waar plaats je zo’n paviljoen in een wijk die nooit is ontworpen als klassiek stadsweefsel? Het gaat om een hybride stadslandschap, een collage van torens, velden, villa’s en sportvoorzieningen. Het antwoord kwam er na maanden zoeken – eerder als uitsluitingsoefening dan als resultaat van een masterplan. Wat overbleef: een klein perceel tussen de woontorens Elektra en Borluut, mits opoffering van enkele parkeerplaatsen.

Een vorm die vertrekt van de plek

In het onregelmatige restperceel zagen de ontwerpers van Lauka een kans. De hoek van het terrein tegenover de woontoren Elektra wees hen de weg. “We merkten dat die precies 36° draaide,” zegt Aaron Michels. “Dat leverde een perfecte vijfhoek op. En net die alzijdigheid leek ons ideaal voor een paviljoen.” “We wilden geen huis bouwen,” vult Mira De Winne aan. “De vormentaal van een huis roept al snel het idee op van iets privés, iets van iemand. Wij wilden net een plek die niemand toe-eigent, maar iedereen uitnodigt.” De keuze voor een vijfhoek – eerder dan een rechthoek of cirkel – bleek tegelijk praktisch en symbolisch. Praktisch, omdat de vorm zich naar alle kanten opent, zonder blinde of onbenutte zijden. Symbolisch, omdat elke zijde een gezicht is naar een ander deel van de buurt. Geen voor- of achterkant. Overal ingang.

De functionele boemerang

Het plan van het paviljoen is eenvoudig én doordacht. In de kern ligt een polyvalente ruimte, met daarrond functionele nissen die apart toegankelijk zijn – binnen én buiten. “Een boomerang was ons beeld,” zegt Aaron. “Elke functie is op een logische plek ingepast. Je kan discreet een lokaal binnen, een maaltijd leveren zonder storend te zijn, kinderen kunnen buiten spelen zonder overlast.” De luifel aan de straatzijde, de porch aan de parkzijde – ze maken de overgang tussen binnen en buiten vanzelfsprekend. Ook kleine details, zoals de broodautomaat aan de gevel, volgen die logica. “Een detail misschien, maar betekenisvol,” zegt de stadsbouwmeester. “Je brengt mensen al vlak bij het gebouw, zonder drempel. Dat is een eerste stap in toeeigening.”

Architectuur als interface

De expressie van het gebouw is uitgesproken. Het fijnstalen skelet met zwarte wanden in tweede lijn geeft het paviljoen een bijna technisch uiterlijk, in contrast met de warme, robuuste binnenafwerking. “We wilden een andere textuur aan de buitenkant dan binnen,” legt Mira uit. “Het moest afstand houden van de villawoningen aan de overkant, en tegelijk kunnen communiceren met de grootschaligheid van de woontorens.” Het gebouw is opgevat als een interface: een apparaat dat bemiddelt tussen binnen en buiten. Je ziet het in de gaanderijen, de overkragende luifels, de kleppen boven de deuren. Alles is bruikbaar – en alles is bedoeld om te worden gebruikt. Landschapsarchitect Bjorn Gielen die mee deel uitmaakte van het projectteam omschreef het als een Zwitsers zakmes. Diezelfde helderheid spreekt ook uit de materiaalkeuze. De constructie is licht, herhaalbaar en kostenbewust – zonder in te boeten op identiteit of duurzaamheid. Een slimme basis, bedoeld om mee te groeien met de plek en haar gebruikers.

Een dak als vijfde gevel

Van meet af aan was het dak een essentieel onderdeel van het ontwerp. “Zoveel bewoners kijken uit op dat dak,” zegt Aaron. “Dan moet je het ook beschouwen als gevel.” Studio Lauka stelde een afsluitbare daktuin voor – een plek om te spelen, te tuinieren of gewoon tot rust te komen, gedragen door een sterk participatief traject. Met maquette en schetsen trokken ze langs inkomhallen en buurtvergaderingen.

De trap naar het dak is er al. De stevige structuur, technisch volledig voorbereid op gebruik, ook. Zelfs de luifel, de verlichting en de vlaggenmasten liggen klaar. Alleen: voorlopig leidt de trap nog nergens heen. Het budget bleek ontoereikend, de raming ingehaald door de realiteit. Dat voelt wrang. Niet alleen voor het ontwerpteam – ook voor de buurt, die tijdens het traject haar verwachtingen op het dak richtte. Het is het sluitstuk van een ontwerp dat vraagt om afgemaakt te worden.

Bregje Provo (Team Stadsbouwmeester)
 

——-

Website Lauka
Website Buurthuis
Stadsbouwmeester Stadsessay Stadsgebouw 2.0

Datum ontwerp: 23/09/2020
Datum oplevering: 27/11/2024
Oppervlakte: Enkel buurthuis 281m2
Volume: 1124 m3
Opdrachtgever: Stad Gent, Departementy FM
Ontwerpteam: Mira De Winne, Aaron Michels, Leila Zahedi
Partners: Studiebureau technieken: Tech3 (Gent), Studiebureau stabiliteit: Sileghem & Partners (Zwevegem), EPB en duurzaamheid: Misplon (Moorslede), Landschapsontwerp: Landinzicht (Brussel)